Δημοσιεύσεις στα Ελληνικά

Δημητρησ Β. Παπαδημητριου (Πρόεδρος Οικονομικού Ινστιτούτου Levy) συνέντευξη στον Χ. Ι. Πολυχρονιου

Avgi, 29 Ιουλίου 2013. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

Ανόητη και αναξιόπιστη χαρακτηρίζει τη λεγόμενη θεωρία της “επεκτατικής λιτότητας”, η οποία εφαρμόζεται με καταστροφικά αποτελέσματα στην ελληνική οικονομία, ο πρόεδρος του διάσημου Οικονομικού Ινστιτούτου Levy, Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, μιλώντας στην “Αυγή”. Όπως τονίζει, αν η σημερινή πολιτική δεν αλλάξει, η ανεργία όχι μόνο δεν θα μειωθεί αλλά θα φτάσει στο 34%! Ο κύριος Παπαδημητρίου αντιπροτείνει ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, δηλαδή ένα πρόγραμμα αποκατάστασης της ελληνικής οικονομίας για να τερματιστεί η κρίση.

* Το Οικονομικό Ινστιτούτο Levy κυκλοφόρησε μια έκθεση στρατηγικής ανάλυσης για την ελληνική οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της λιτότητας στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η ανάλυση βασίζεται σε ειδικά σχεδιασμένο μακροοικονομικό υπόδειγμα του Ινστιτούτου για την ελληνική οικονομία, το οποίο είναι παρόμοιο με το μοντέλο του Ινστιτούτου για την οικονομία των ΗΠΑ. Κατά πρώτον, από τι αποτελείται το μοντέλο και πόσο ακριβείς είναι μέχρι στιγμής οι αξιολογήσεις και οι προβλέψεις των τάσεων στην οικονομία των ΗΠΑ;
Το μοντέλο των ΗΠΑ, στο οποίο βασίζεται και το αντίστοιχο ελληνικό, είχε μια μάλλον εντυπωσιακή επιτυχία στην πρόβλεψη της ύφεσης για πρώτη φορά το 2001-02, όπως και στη συνέχεια αναφορικά με την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-08. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός οικονομολόγων και φορέων χάραξης πολιτικής αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δύναμη της προγνωστικής ικανότητάς του, τουλάχιστον για τις ΗΠΑ.

* Κατά την ανάγνωση της έκθεσης ανάλυσης, το πρώτο πράγμα που ξεχωρίζει είναι ότι η Ελλάδα είναι σήμερα σε ύφεση χειρότερη από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 στις ΗΠΑ. Αυτό είναι πολύ σοκαριστικό, αν σκεφτεί κανείς ότι πράγματα όπως τα επιδόματα για τους συνταξιούχους και τους ανέργους δεν υπήρχαν ακόμη στις ΗΠΑ μέχρι το 1935. Από τη σκοπιά της έκθεσης, ποια είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την εξέλιξη και το βάθεμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα;
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης συρρίκνωσης, οι κρατικές καταναλωτικές δαπάνες της κυβέρνησης των ΗΠΑ συνέχισαν να αυξάνονται, ώστε να “αναχαιτίσουν” την οικονομική πτώση. Αντίθετα στην Ελλάδα οι αντίστοιχες δαπάνες έχουν υποστεί σοβαρή μείωση από το 2008 και μετά, με την προηγούμενη χρονιά να χαρακτηρίζεται από την πιο απότομη πτώση στην παρατεταμένη ύφεση της χώρας. Η συνεχιζόμενη μείωση ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των διεθνών δανειστών της χώρας, με αντάλλαγμα δύο σχέδια χρηματοδότησής της. Πρόκειται για την εφαρμογή της επικίνδυνης ιδέας της λιτότητας που έχει αποδειχθεί καταστροφική όπου κι αν έχει εφαρμοστεί σε καιρό ύφεσης. Κατά τη διάρκεια της ύφεσης, η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις βρίσκονται σε πτωτική πορεία και εναπόκειται στα δημόσια ταμεία να τονώσουν τη συνολικά πτωτική ζήτηση. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που αναφέρεις αποτελούν τις συνέπειες μιας ανόητης πολιτικής που βασίζεται στην αναξιόπιστη οικονομική θεωρία της «επεκτατικής λιτότητας», η οποία μαζί με τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας προσφέρεται ως το πιο κατάλληλο φάρμακο για την ανάπτυξη σε χώρες όπως η Ελλάδα. Εντούτοις δημιουργεί μεγάλα ελλείμματα και αυξημένο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

* Το ΔΝΤ έχει παραδεχθεί λανθασμένους υπολογισμούς των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών στην εφαρμογή των μέτρων λιτότητας στην Ελλάδα, αλλά οι ευρωπαϊκές αρχές επιμένουν στη δημοσιονομική πειθαρχία και κατηγορούν εμμέσως το ΔΝΤ για πολιτικό παιχνίδι. Ποιος κοροϊδεύει ποιον εδώ και γιατί θα πρέπει κάθε οικονομολόγος να δίνει σημασία σε ό,τι λέει το ΔΝΤ;
Η παραδοχή του ΔΝΤ για μεγάλα λάθη στο πρώτο πρόγραμμα διάσωσης, πριν από περίπου τρία χρόνια, έχει θεωρηθεί ως άνευ σημασίας και το Ταμείο εξακολουθεί να επιμένει ότι ανεξάρτητα από το τι έκανε τότε, η Ελλάδα θα είχε υποστεί βαθιά ύφεση. Στην πραγματικότητα, οι τρεις -ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ΕΚΤ- εξακολουθούν να αρνούνται να αναγνωρίσουν τη λανθασμένη αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης χρέους. Αντίθετα, η τρόικα αποφάνθηκε ότι η συνολική πολιτική ήταν σωστή. Όπως είχαμε προτείνει οι συνάδελφοί μου και εγώ, στο Ινστιτούτο Levy, όταν το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης είχε κανονιστεί, το ποσό ήταν μακράν μικρότερο από το απαιτούμενο και είχαν βαθιά υποτιμηθεί οι συνέπειες των περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και στις αυξήσεις των φόρων. Αλλά αυτοί που ήταν επιφορτισμένοι με τη λειτουργία της Ε.Ε. και του ΔΝΤ δεν αύξησαν το κεφάλαιο του πακέτου διάσωσης για να βοηθήσουν την Ελλάδα, επιλέγοντας, αντ’ αυτού, να τα φέρουν βόλτα μέχρι οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες (διάβαζε γερμανικές και γαλλικές πρωτίστως) να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα, και να μη ρισκάρουν μετάδοση του κινδύνου και διάβρωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών σε άλλες προβληματικές οικονομίες της Νότιας Ευρώπης, π.χ. Ισπανία και Ιταλία.

* “Το ΔΝΤ και η Ε.Ε., τα δίδυμα τέρατα του παγκόσμιου νεοφιλελευθερισμού” και μαζί τους η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να έχουν τοποθετήσει τις ελπίδες τους για ανάκαμψη της εγχώριας οικονομίας σε μια ώθηση των εξαγωγών. Η έκθεση του Ινστιτούτου τι αναφέρει σε αυτό το θέμα;
Οι εξαγωγές ήταν σε ασταθή τάση πριν και μετά την κρίση και δεν μπορούν να αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης. Η στρατηγική που επιβάλλεται από την τρόικα στόχευε στην αύξηση των εξαγωγών μέσω της εσωτερικής υποτίμησης (μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος), η οποία δεν έχει επιφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Παρά τη μείωση του σχετικού κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος που έχει επιτευχθεί από το 2010, οι τιμές δεν έπεσαν για τον καταναλωτή, σε αντίθεση με τη μεμονωμένη περίπτωση του ευρωπαϊκού ηγεμόνα, τη Γερμανία, που διατηρεί συστηματικά χαμηλότερες τιμές και στα δύο. Μια ανάλυση των εξαγωγών της χώρας, όσον αφορά στον προορισμό και το περιεχόμενο της τεχνολογίας, δείχνει ότι οι χώρες που εισάγουν το μεγαλύτερο μέρος των αγροτικών προϊόντων καθώς και των αγαθών και υπηρεσιών της μεσαίας-χαμηλής τεχνολογίας είναι εκτός Ευρωζώνης. Η Ελλάδα έχει υποστεί μια μείωση των εξαγωγών της σε χώρες όπως η Γερμανία, κάποτε μεγάλη ξένη αγορά. Η πρόσφατη μεγάλη αύξηση στην αξία των ελληνικών εξαγωγών οφείλεται στις λειτουργίες διυλιστηρίων πετρελαίου που επηρεάστηκαν θετικά από τις αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου. Εν ολίγοις, η τρέχουσα στρατηγική της ανάκαμψης στην Ελλάδα μέσω εξαγωγών δεν είναι απλώς λανθασμένη, αλλά θα στρέψει την παραγωγή προς τομείς με χαμηλή προστιθέμενη αξία και μεγαλύτερη μεταβλητότητα για το εμπόριο το σχετιζόμενο με τα προϊόντα του πετρελαίου.

*Oι προβλέψεις του Ινστιτούτου Levy είναι απαισιόδοξες σε ό,τι αφορά την ανεργία και τους δείκτες ανάπτυξης του ΑΕΠ στο μεσοπρόθεσμο διάστημα, αμφισβητώντας και πάλι τις μάλλον αισιόδοξες προβλέψεις της Κομισιόν και του ΔΝΤ. Πόσο χειρότερα μπορεί να πάει η ανεργία στην Ελλάδα, η οποία, όπως αναφέρει και η έκθεση του Ινστιτούτου, ήδη φτάνει “στο υψηλότερο επίπεδο που έχει αγγίξει βιομηχανική χώρα στον ελεύθερο κόσμο κατά τα τελευταία 30 χρόνια”;
Οι προβλέψεις του ΔΝΤ και της Ε.Ε. για την ανάπτυξη του ΑΕΠ και τη βελτίωση της απασχόλησης είναι περιέργως ασυμβίβαστες με το πλαίσιο της πολιτικής λιτότητας που επιβάλλεται. Σύμφωνα με τις προσομοιώσεις που έχουμε κάνει, για να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης και απασχόλησης που έχει θέσει η τρόικα, θα πρέπει να γίνει αναστροφή της λιτότητας και να δοθούν δημοσιονομικά κίνητρα της τάξης των 41 δισ. ευρώ από τώρα μέχρι το 2016. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ και της Κομισιόν έχουν αναθεωρηθεί σταθερά προς τα κάτω τέσσερις φορές από τον Μάιο του 2010 έως την τελευταία αναθεώρηση τον Ιούνιο του 2013. Το γεγονός είναι ότι από το ξέσπασμα της κρίσης, τον Οκτώβριο του 2008, έχει χαθεί πάνω από 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας, και δεν υπάρχουν ενδείξεις για κάποια ουσιαστική χαλάρωση του προγράμματος. Με την ανεργία σήμερα στο 27%, να αποτελεί μια θλιβερή ένδειξη της αποτυχίας της τρόικας και της κυβέρνησης να προβλέψουν με ακρίβεια τις συνέπειες των ίδιων τους των πολιτικών, το γεγονός ότι συνεχίζουν να ζητούν “μία από τα ίδια” δεν μπορεί παρά να προκαλεί έκπληξη. Οι δικές μας προσομοιώσεις για την ανεργία δείχνουν πως θα χαθούν περισσότερες θέσεις εργασίας αν η τρέχουσα πολιτική λιτότητας συνεχιστεί, με την ανεργία να αυξάνεται και να φτάνει κοντά στο 34% μέχρι το τέλος του 2016.

* Η διέξοδος από την κρίση, σύμφωνα με την Έκθεση Στρατηγικής Ανάλυσης του Ινστιτούτου, είναι μια στρατηγική ανάκαμψης κατά το πρότυπο του Σχεδίου Μάρσαλ. Πώς θα γίνει αυτό;
Οι προσομοιώσεις μας δείχνουν ότι ένα πρόγραμμα αποκατάστασης τύπου Μάρσαλ χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. θα ήταν ένα πραγματικό «success story» για την Ελλάδα. Αν στόχευε στη δημόσια κατανάλωση και τις επενδύσεις, και ιδίως σε θέσεις εργασίας, θα έβαζε την Ελλάδα στον δρόμο της ανάκαμψης. Το πρώτο σχέδιο Μάρσαλ δεν ήταν ούτε φιλανθρωπία ούτε σχέδιο διάσωσης. Ήταν μια αποτελεσματική στρατηγική επενδύσεων με στόχο να δημιουργηθεί μια δυναμική ευρωπαϊκή οικονομική αγορά και να προληφθεί η πολιτική εκτροπή. Όπως είπε και ο Τσόρτσιλ, πρέπει να διδασκόμαστε από την ιστορία. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και η κυβέρνησή μας πρέπει να διδαχθεί γρήγορα. Η θέσπιση ενός τέτοιου προγράμματος θα καταστήσει αναγκαία την αναθεώρηση των αναξιόπιστων οικονομικών θεωριών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων που τις προωθούν.

Σε κάθε περίπτωση, μόνο ένα προοδευτικό κόμμα της αριστεράς στην Ελλάδα, μπορεί να αντιστρέψει την καταστροφή.

*Ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Levy του Bard College (ΗΠΑ) και αντιπρόεδρος και καθηγητής Οικονομικών στο Bard. Ήταν διακεκριμένος μελετητής στην Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών της Σανγκάης, έχει καταθέσει σε ακροάσεις της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων του Αμερικανικού Κογκρέσου. Ήταν αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου του Εμπορικού Ελλείμματος του Αμερικανικού Κογκρέσου και μέλος του Ειδικού Συμβουλίου Πολιτικών Ανταγωνιστικότητας για την Διάθεση Κεφαλαίων. Έχει συγγράψει ή επιμεληθεί 13 βιβλία, ενώ έχει κάνει και πολλές δημοσιεύσεις άρθρων. Είναι ακόμη στη συντακτική επιτροπή του περιοδικών Journal of Economic Analysis, Challenge, και του Bulletin of Political Economy. Πιο πρόσφατα επιμελήθηκε το “The Elgar Companion to Hyman Minsky” (βοήθημα κατανόησης στο έργο του οικονομολόγου Hyman Minsky).

*O K. Πολυχρονίου είναι ερευνητής και συνεργάτης του Οικονομικού Ινστιτούτου Levy του Bard College (ΗΠΑ) και συγγραφέας ή επιμελητής πολλών βιβλίων και άρθρων, ακαδημαϊκών και μη.