Δημοσιεύσεις στα Ελληνικά

Ματθαιος Τσιμιτακης

Kathimerini, 10 Νοέμβριος 2013. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

Ο Γιαν Κρέγκελ, είναι ο κύριος ερευνητής του Levy Institute και καθηγητής Οικονομικής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Ταλίν. Εχει συγγράψει περισσότερα από 200 επιστημονικά άρθρα και έχει λάβει το βραβείο Veblen-Commons για τη γενική συμβολή του στην Οικονομική θεωρία. Στο συνέδριο του Levy Institute στην Αθήνα παρουσίασε τη μελέτη του ινστιτούτου για τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου, όπου υποστηρίζει ότι η λιτότητα τις οδηγεί σε περαιτέρω αστάθεια και ύφεση.

– Στην Ελλάδα η αντιπολίτευση ασκεί την κριτική ότι η οικονομία είναι εγκλωβισμένη σε ένα σπιράλ θανάτου, εξαιτίας της λιτότητας και ότι το πρόβλημα είναι στην πραγματικότητα ευρωπαϊκό και όχι ελληνικό. Συμμερίζεστε την άποψη;

– Μην πάρετε το παράδειγμα της Ελλάδας για να το καταλάβετε αυτό, αλλά αντίθετα της Γερμανίας. Δέκα χρόνια πριν λέγαμε πως είναι ο ασθενής της Ευρώπης. Γιατί ανέκαμψε; Επειδή υπήρχε βιομηχανική βάση που της επέτρεπε να είναι ο βασικός εξαγωγέας της Ευρώπης, προϊόντων υψηλού σχεδιασμού και τεχνολογίας προς την Κίνα. Παράλληλα πέτυχε εσωτερικό αποπληθωρισμό αυξάνοντας τους μισθούς με χαμηλότερο ρυθμό απ’ ό,τι αυξάνονταν η παραγωγικότητά της, το ευρώ ήταν υποτιμημένο σε ό,τι την αφορούσε και τα επιτόκια εξαιρετικά χαμηλά. Ολα τα προνόμια αυτού του περιβάλλοντος δούλεψαν προς όφελός της επειδή είχε βιομηχανική βάση που μπορούσε να τα αξιοποιήσει.

Δείτε τώρα τις ελληνικές εξαγωγές. Αφορούν τις υπηρεσίες και τη ναυτιλία – όχι βιομηχανικά προϊόντα. Κανένα από τα δύο δεν εξαρτάται από τις εσωτερικές προσαρμογές. Η ναυτιλία πάει καλά, όταν η παγκόσμια οικονομία πάει καλά. Δεν υπάρχει τρόπος να επηρεάσεις σημαντικά τις εξαγωγικές υπηρεσίες με εσωτερικές προσαρμογές. Το απλό συμπέρασμα είναι ότι αν η μέθοδος των προσαρμογών δουλεύει για τη Γερμανία, τότε πιθανότατα δεν μπορεί να δουλέψει για την Ελλάδα. Μια άποψη υποστηρίζει ότι πρέπει να αφήσουμε τις αγορές να δημιουργήσουν μόνες τους αυτές τις προσαρμογές. Πείτε μου, όμως, πώς είναι δυνατόν να δημιουργήσει η Ελλάδα βιομηχανικό τομέα, ο οποίος θα ανταγωνιστεί μάλιστα τον γερμανικό, με μισθολογικές και τιμαριθμικές προσαρμογές, όταν στη Γερμανία ήδη αυτές οι τιμές πέφτουν;

– Στη μεγάλη συζήτηση γύρω από τα οικονομικά μοντέλα που έχουν εφαρμοστεί μέχρι στιγμής επικρατούν οι απόψεις ότι ο κεϊνσιανισμός απέτυχε και τώρα βιώνουμε το αδιέξοδο του νεοφιλελευθερισμού. Ποια είναι η άποψή σας;

– Πιστεύω ότι όλα εξαρτώνται από τη δομή της οικονομίας. Ο κεϊνσιανισμός συνοδεύεται συνήθως από τον λεγόμενο «φόβο του χρέους». Γιατί φοβάσαι όμως το χρέος; Επειδή αποφάσισες να ακολουθήσεις ένα νόμισμα που στηρίζεται από ένα νομισματικό θεσμό, ο οποίος δεν εκπροσωπεί κανένα κράτος. Αν κοιτάξετε το δολάριο, είναι υπογεγραμμένο από το θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση εγγυάται αυτό το νόμισμα. Αν πάλι κοιτάξετε το ευρώ, σε ποιου την ευθύνη βρίσκεται; Κάπου υπάρχει μια υπογραφή που εικάζω πως είναι του Τρισέ, όμως αυτό είναι όλο. Το ερώτημα είναι: Μπορεί η δομή του ευρώ σε καιρό ύφεσης να δημιουργήσει ρυθμούς ανάπτυξης, τόσο υψηλούς ώστε να δημιουργούν, οικονομική αλλά και πολιτική σταθερότητα; Πιστεύω πως όχι. Ακόμα και πριν από την κρίση ήταν γνωστό ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να παράγει δημοσιονομικό πλεόνασμα και δεν έπρεπε να δανείζεται με τους ίδιους όρους, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία ή άλλες οικονομίες. Οι τράπεζες υπέθεσαν ότι όποιος υπογράφει το ευρώ θα λειτουργούσε ως εγγυητής και για την Ελλάδα, κάτι που όμως αποκλείεται από την ίδια τη δομή της νομισματικής Ενωσης. Αν το καταλάβαιναν αυτό οι τράπεζες δεν θα έπρεπε ποτέ να πάρουν τέτοιο ρίσκο. Το ευρώ είναι ένα νόμισμα χωρίς τιμή.